NEVŞEHİR İLİNE BAĞLI GÖREME KASABASINDA; KAYA DÜŞMESİ
Katıldığı yayında Nevşehir İline bağlı Göreme Kasabasında; Kaya Düşmesine bağlı yaşanan ve konik şekilli peri bacasının neredeyse tümünün yok olmasına neden olan afet ile ilgili olarak; Yaklaşık 8 milyon yıl önce Erciyes Hasandağ ve Güllüdağ volkanizması sonucu oluşan genelde Tersiyer Yaşlı tüf ve türevi ignimbiritik kökenli yumuşak kayaçların yağmur ve rüzgar gibi meteorolojik etkilerle aşınması sonucu peri bacaları ve yöreye has yüzey şekilleri oluştuğunu belirten Sn. Ergül, söz konusu mevcut ve yapımı süren yapılarda kaya düşmesi en çok yağışların fazla olduğu ilkbahar ve kış aylarında gözlenmektedir, nedeni ise mikrodan makro ölçeğe kadar, kırık - çatlak ve süreksizliklerin içerisine dolan suyun donma çözünme ve bağlı gelişen suyun hacminin değişmesi sonucu blokların ayrılmasıdır. Ayrıca yağışlı dönemlerde üst kütlenin su emmesinden dolayı ağırlıklarının artması da tetikleyici başlıca etkenlerdendir. Doğal hali oyularak bozulan kaya kütlelerinin doğal taşıyıcı kolonlarının ve doğal döşeme açıklıklarının rasgele belirlenerek açımı en büyük yapısal sorunlardan olduğunu belirtmiştir.
Sn. Ergül; bölgede mağara çökmesi ve kaya düşmesi birbirini tetikler bir mekanizma ile çalışmakta olup kaya düşmesi afeti olarak tabir edelim zira mağara çökmesi afet kapsamından çıkmıştır. Mevcutta bulunan yapıların içerisine ne kadar çok plansız hacim yapılır ise mevcut kütle o kadar zayıflamış oluyor sonuçta ve bu şartlarda önlemlerin alınması zaruridir.
Dönemin Afet İşleri Genel Müdürlüğü‘ nce hazırlanan; Türkiye Afet Envanterinde kaya düşmesi yönüyle, 1950-2008 yılları arasında Nevşehir‘ de 179 adet kaya düşmesi olayı envantere geçmiş bulunup, Türkiye sıralamasında bu yönüyle 3. sırada yer almaktadır.
Kaya düşmesi yönüyle yakın geçmişte bölgemizde; Mart 2007 tarihinde Ürgüp İlçesi, Temenni Tepe‘ de yaşanan olayda 3 can kaybı yaşanmış; 2009 yılında Zelve Mevkii Açık Hava Müzesi‘ nde bulunan ve turizme açık olan Geyikli Kilise‘ nin yıkılışı da gece saatlerinde yaşandığından can kaybı yaşanmamış fakat bölgenin önemli tarihi yapılarından olan kilisenin neredeyse tümüyle yok olmasına neden olmuştur. En son olarak da Göreme‘ de söz konusu Kaya Düşmesi olayı yaşanmıştır.
Yörede halen peribacası oluşumları ve şekillenmeler devam ettiği gibi mevcut yapıların yok olması da olağan bir durum haliyle. Mal ve can güvenliği açısından ayrıca mevcut yapıların tarihi ve doğal güzelliklerinin daha uzun ömürlü ve korunması adına önlemler alınması şart.
Biz Meslek örgütümüz ve bağlı Jeofizik Mühendisleri olarak konuya yıllardır hassasiyet göstermekteyiz; bu bağlamda geçmişte özellikle Nevşehir Müze Müdürlüğü ve çeşitli belediyeler ile yaptığımız ortak danışma toplantıları - projeler mevcuttur. Örneğin yok olan bu peribacasının kurtarılabilmesi adına tarafımdan 2006 yılında hazırlanmış Kaya Kalite raporu ve önlem hükümleri mevcut olmasına rağmen o tarihten bu güne; kurumlar arası iletişimsizlik, ödenek problemleri gibi nedenlerle raporda adı geçen hiçbir önlem alınamamıştır ve durum ortadadır.
Bu bağlamda Turizm Bölgesi, Milli Park ve Sit Alanları sınırlarında kalan bölgede kurumlar arası koordinasyon arttırılarak oluşturulacak teknik heyetler ve yerel yönetimlerle işbirliği içerisinde teknik çözümler geliştirilerek ayrılacak ödeneklerle önlemler aldırılmalı, ivedilikle risk durumuna göre envanterler çıkarılmalıdır. Burada en can alıcı önlem, yerel yönetimlere bu anlamda alınacak teknik elemanlar ve alınacak önlemler ile ilgili ayrılacak ödenekler olacaktır.
Jeolojisi, tarihi ve doğal özellikleri itibariyle; Unesco Dünya Mirası Listesi‘ nde yer alan, Dünya Jeolojik Mirası olan Kapadokya‘ nın tam kalbinde Göreme‘ de yaşanan bu olay; söz konusu yapıların yapısal problemlerinin çözülmesi, zarar görmemeleri adına gerekli önlemlerin alınması konusunda geç kalındığının yeni bir ispatıdır. Bu güne kadar olduğu gibi yapılacak her tür çalışmada, meslek örgütümüz ve biz Jeofizik Mühendislerinin her zaman hazır olduğunu belirtmiştir.
